ಕುದ್ಮುಲ್ ರಂಗರಾವ್, ದಲಿತ ಮಕ್ಕಳ ಎದೆಯಲ್ಲಿ ಅಕ್ಷರ ಬೀಜ ಬಿತ್ತಿದ ಶಿಕ್ಷಣ ಸಂತ!‌

“ನನ್ನ ಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ ಕಲಿತ ಒಬ್ಬ ದಲಿತ ಜನಾಂಗದ ಹುಡುಗ ಸರ್ಕಾರಿ ನೌಕರಿಗೆ ಸೇರಿ, ನಮ್ಮೂರ ರಸ್ತೆಯಲ್ಲಿ ಕಾರಿನಲ್ಲಿ ಓಡಾಡಬೇಕು. ಆಗ ಎದ್ದ ಧೂಳು ನನ್ನ ತಲೆಗೆ ತಾಗಿದರೆ ನನ್ನ ಜನ್ಮ ಸಾರ್ಥಕ”

ಈ ಮಾತುಗಳು ಸಮಾಜಕ್ಕಾಗಿ ಶ್ರಮಿಸಿದ ಧೀಮಂತ ವ್ಯಕ್ತಿಯೊಬ್ಬರ ಸಮಾಧಿಯಲ್ಲಿ ಈಗಲೂ ರಾರಾಜಿಸುತ್ತಿದೆ. ಅವರೇ ಕುದ್ಮುಲ್‌ ರಂಗರಾವ್.‌ ಇಂದು ರಂಗರಾವ್‌ ಅವರ ಜನ್ಮದಿನ. ಈ ಮಹಾನ್‌ ಚೇತನವನ್ನು ಸ್ಮರಿಸೋಣ. ಕುದ್ಮುಲ್‌ ರಂಗರಾವ್‌ ಅವರು ಜನಿಸಿದ್ದು ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಕುಟುಂಬದಲ್ಲಿ, ಆದರೂ ಬದುಕು ತೇಯ್ದದ್ದು ಮಾತ್ರ ತನ್ನ ಜಾತಿಯಲ್ಲದ ದಲಿತರಿಗಾಗಿ. ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿದ್ದ ಇವರು ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಪೂರ್ವದಲ್ಲೇ ಗತಿಸಿದರು. ಆದರೆ ದಲಿತರ ಉದ್ಧಾರಕ್ಕಾಗಿ ಶ್ರಮಿಸಿದ ಇವರ ಚಿಂತನೆಗಳು ಇಂದಿಗೂ ಪ್ರಸ್ತುತವೆನಿಸಿದೆ.

ಜಾತಿಯ ಅಸಮಾನತೆ, ತಾರತಮ್ಯ ಇವುಗಳಿಂದ ನಲುಗಿ ಹೋಗಿದ್ದ ದಲಿತ ಸಮುದಾಯವನ್ನು ಮೇಲೆತ್ತಲು ತಮ್ಮ ಜೀವನವನ್ನೇ ರಂಗರಾವ್‌ ಅವರು ಮುಡಿಪಾಗಿಟ್ಟಿದ್ದರು. ದಲಿತರ ಬಗೆಗೆ ಅದೆಂತಹ ಬದ್ಧತೆ ಹೊಂದಿದ್ದರು ಎಂಬುದಕ್ಕೆ ಇವರ ಸಮಾಧಿಯ ಮೇಲೆ ಇರುವ ಬರಹವೇ ಸಾಕ್ಷಿ. ದಲಿತರ ಬಗ್ಗೆ ಯೋಚಿಸಲೂ ಹಿಂದೆ ಮುಂದೆ ನೋಡುತ್ತಿದ್ದ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ದಲಿತರು ಸಮಾಜದ ಮುಖ್ಯವಾಹಿನಿಗೆ ಬರಬೇಕು ಎಂದು ಶ್ರಮಿಸಿದವರು ರಂಗರಾವ್.‌ ದಲಿತರನ್ನು ಮುಖ್ಯವಾಹಿನಿಗೆ ತರಲು ಶಿಕ್ಷಣವೇ ಪ್ರಮುಖ ಅಸ್ತ್ರ ಎಂದು ಮನಗಂಡಿದ್ದ ಇವರು ದಲಿತರಿಗಾಗಿಯೇ ಶಾಲಾ ಕಾಲೇಜುಗಳನ್ನು ತೆರೆದರು. ದಲಿತರ ಮಕ್ಕಳ ಎದೆಯಲ್ಲಿ ಅಕ್ಷರದ ಬೀಜ ಬಿತ್ತಿದರು. ಇದಕ್ಕಾಗಿ ತೀವ್ರ ಪ್ರತಿರೋಧವನ್ನೂ ಎದುರಿಸಿದರು, ತಮ್ಮ ಜಾತಿಯವರಿಂದಲೇ ಬಹಿಷ್ಕಾರಕ್ಕೆ ಒಳಪಟ್ಟರು. ಆದರೆ ಇವರು ಪ್ರೀತಿಸಿದ ದಲಿತರು ಇವರಿಗೆ ಇನ್ನಷ್ಟು ಹತ್ತಿರವಾದರು.

ಆಗಿನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬ ದಲಿತ ಜನಾಂಗದ ಹುಡುಗ ಶಿಕ್ಷಣ ಪಡೆದು ಸರ್ಕಾರಿ ನೌಕರಿಗೆ ಸೇರುವುದು ಅಷ್ಟು ಸಲೀಸಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಅದರ ಬಗ್ಗೆ ಕಲ್ಪಿಸುವುದೂ ಅಸಾಧ್ಯವಾಗಿತ್ತು. ಅದನ್ನು ಸಾಧ್ಯವಾಗಿಸಿದವರು ಕುದ್ಮುಲ್ ರಂಗರಾವ್.‌ ದಲಿತರ ಬಗ್ಗೆ ಅವರಿಗಿದ್ದ ಕಾಳಜಿ ಅವರ ನಡವಳಿಕೆಗಳಲ್ಲೇ ವ್ಯಕ್ತವಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಒಬ್ಬ ದಲಿತ ಹುಡುಗ ಬೆಳೆದು ಶಿಕ್ಷಣ ಪಡೆದು ಸರ್ಕಾರಿ ನೌಕರಿಗೆ ಸೇರಿ ಸಮಾಜದೊಳಗೆ ಒಂದಾಗಿ ಆ ಯುವಕ ಕಾರಿನ ಮೂಲಕ ರಸ್ತೆಯಲ್ಲಿ ಸಾಗುವಾಗ ಆ ಕಾರಿನಿಂದ ಎದ್ದ ಧೂಳು ತನ್ನ ತಲೆಗೆ ತಾಗಬೇಕು ಎಂದು ಆಶಿಸುವುದು ಅಷ್ಟು ಸುಲಭವಲ್ಲ. ದಲಿತರೊಂದಿಗೆ ಮಾತನಾಡಲೂ ಹಿಂಜರಿಯುತ್ತಿದ್ದ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ದಲಿತನಿಂದೆದ್ದ ಧೂಳನ್ನು ಸೋಕಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಮಾತುಗಳನ್ನು ಆಡಿದ ಕುದ್ಮುಲ್‌ ರಂಗರಾವ್‌ ಅದೆಂತಹ ಮಹಾತ್ಮನಾಗಿರಬಹುದು!

ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಜಾತಿಯ ವಿಷ ಆಳವಾಗಿ ಬೇರೂರಿರುವ ನಡುವೆಯೇ, ಜಾತಿಯ ಸಂಕೋಲೆಯನ್ನು ತೊಡೆದು ಹಾಕಲು ಶ್ರಮಿಸಿದ ದಿಟ್ಟ ಸಮಾಜ ಸುಧಾರಕ ಕುದ್ಮುಲ್‌ ರಂಗರಾವ್‌ ಅವರಿಗೆ ಜನ್ಮದಿನದ ಪ್ರಣಾಮಗಳು.